آشنایی با سیستم اعلام حریق و نحوه کار آن
از زمان کشف آتش تا امروز اگرچه زندگی بدون آتش امکان‌پذیر نبوده است اما هیچ‌کس خطر آتش را انکار نکرده است. آتش همواره به‌عنوان یک سلاح تخریبگر شناخته‌شده و انسان تلاش کرده است این عنصر طبیعی را مهار کند. امروزه سیستم‌های آتش‌نشانی بسیار متنوع شده است و سیستم اعلام حریق یکی از آن نمونه است. سیستم اعلام حریق با کشف و اعلام‌خطر به دیگران افراد را متوجه خطر آتش می‌کند.
ما در این مقاله قصد داریم بدانیم سیستم اعلام حریق چیست، اجزای آن کدام است و چگونه این سیستم کار می‌کند. امید است تا انتها ما را دنبال کنید.
سیستم اعلام حریق چیست؟
سیستم اعلام حریق چیست؟ ساده‌ترین پاسخی که می‌توان برای این پرسش بیان کرد عبارت است از: نوعی سیستم الکتریکی که ضمن تشخیص آتش، علائم هشداردهنده را منتشر می‌کند. این تعریف اگرچه ساده، اما به شکلی بیانگر کلی ساختار سیستم اعلام حریق است.
در تعریف دیگر که بعضی از کارشناسان ارائه می‌دهند، در پاسخ به سؤال سیستم اعلام حریق چیست، این‌گونه پاسخ می‌دهند: مجموعه‌ای از تجهیزات که عملکرد آن‌ها در راستای کشف و آشکارسازی علائم اولیه آتش عمل کرده و ضمن فرمان طبق یک الگوریتم خاص به ساکنان ساختمان یا هر مجموعه‌ای هشدار حریق می‌دهد.
اجزای سیستم اعلام حریق
همان‌طور که همه ما می‌دانیم هر سیستم برای کارکرد صحیح نیاز به اجزاء تعریف‌شده دارد و سیستم اعلام حریق نیز از این قاعده مستثنا نیست. در این قسمت بعدازآنکه دانستیم سیستم اعلام حریق چیست، نوبت به آن رسیده است که اجزای این سیستم را معرفی کنیم.
کنترل پنل
کنترل پنل یا پنل کنترل، مرکز فرماندهی سیستم اعلام حریق است. این قسمت که به‌نوعی ورودی تمام دتکتورهای سیستم است بعد از دریافت یک سیگنال، ضمن بررسی و تشخیص درستی هشدار، یک خروجی برای آژیر و دیگر تجهیزات سمعی بصری اعلام حریق ارسال می‌کند. درواقع، کنترل پنل، کار هماهنگی و مرتبط کردن قسمت‌های مختلف سیستم اعلان حریق را با یکدیگر بر عهده دارد.
منبع تغذیه
سیستم اعلام حریق برای عملکرد صحیح نیاز به انرژی دارد؛ این انرژی از دو منبع تغذیه جداگانه ارسال می‌شود.
منبع تغذیه اولیه: این منبع تغذیه که به‌نوعی منبع تغذیه اصلی نیز هست از برق شهری یا جریان ورودی برق به محوطه ساختمانی گرفته می‌شود. این منبع تغذیه جریانی برابر با ۱۲۰ تا ۲۴۰ ولت به خود اختصاص می‌دهد.
اگر شما در یک ساختمان تجاری از سیستم اعلام حریق استفاده می‌کنید، باید یک شاخه از مدار را به سیستم متصل کنید. این شاخه، جریان الکتریکی به پنل و تمامی اجزاء برق می‌رساند.
منبع تغذیه ذخیره: اگر در زمان حریق ابتدا برق مجموعه قطع شود، نبود منبع تغذیه ثانویه موجب می‌شود سیستم عملکرد خود را انجام ندهد؛ برای همین نیاز است از یک یا چند باتری کمک گرفته شود تا در زمان قطعی برق مدار وصل شده و حریق اعلام شود. امروزه از UPS صنعتی استفاده می‌شود.
حسگرهای اعلام حریق
در پاسخ به این پرسش که سیستم اعلام حریق از چه اجزایی تشکیل شده است، اغراق نیست اگر بگوییم سیستم اعلام حریق از حسگرها تشکیل شده است. حسگرها مانند مأموران حراست هستند و کار نظارت را در سیستم برعهده دارند. حسگرها از انواع مختلفی تشکیل‌شده‌اند که عبارت‌اند از
آشکارساز دود: این حسگر می‌تواند ذرات ناشی از دود را تشخیص داده و به کنترل پنل سیگنال ارسال کند. حسگرهای دود، معمولاً نوری هستند. آن‌ها با ارسال پرتو به یک یا چند نقطه فضا را پوشش می‌دهند. اگر ذرات دود، مسیر ارسال این پرتوها را قطع کند، حسگرها ارسال هشدار می‌دهند.
نوع دیگری از سنسورهای تشخیص دود، آشکارسازهای یونیزه هستند. این حسگر با استفاده از چشمه مواد رادیواکتیو میزان جریان الکتریکی بین دو فرستنده مختلف را اندازه‌گیری می‌کند و نسبت به تغییر جریان الکتریکی سیگنال هشدار ارسال می‌کند.
حسگر حرارتی: قبل از آنکه آتش شعله‌ور شود، این امکان وجود دارد که دما در منطقه‌ای افزایش پیدا کند. حسگرهای حرارتی با تشخیص دمای خاص یا تشخیص افزایش دما، وجود آتش یا وقوع آن را حس کرده و سیگنال هشدار برای پنل ارسال می‌کنند.
سنسور شعله: این سنسور نسبت به طیف نور حساس بوده و اگر در مکانی آتش شروع شود، حسگر با تشخیص طیف نوری متفاوت، سیگنال اخطار ارسال می‌کند.
سنسور گاز: در بعضی از مواقع آتش‌سوزی‌ها براثر تراکم گاز مونوکسید کربن ایجاد می‌شود؛ این نوع حسگر کار تشخیص و هشدار گاز را بر عهده دارد.
آژیرها
بعد از ارسال سیگنال حسگرها به پنل مرکزی، میکروپروسسورها سیگنال را تجزیه‌وتحلیل کرده و در صورت صحت‌وسقم هشدار، یک سیگنال برای تجهیزات صوتی و تصویری ارسال می‌شود. این تجهیزات عبارت‌اند از:
آژیر اعلام حریق: یک هشداردهنده صوتی است که در مکان‌های سرپوشیده یا در مراکز پرتردد نصب می‌شود. آژیرهای هشداردهنده باید امکان خبررسانی به ساکنان یک مجتمع در تمام طبقات یا به افراد حاضر در یک مجتمع صنعتی را داشته باشد.
چراغ چشمک‌زن: چراغ‌هایی هماهنگ با آژیر خطر که در زمان آلارم هشدار، خاموش و روشن می‌شوند. فلاشرها با رنگ قرمز معمولاً کنار آلارم خطر یا در مکانی نصب می‌شود که همگان بتوانند آن را ببینند.
چراغ ریموتی: در ساختمان‌های چندطبقه که در هر طبقه چند واحد وجود دارد، بالای درب ورودی چراغ‌های ریموتی نصب می‌شود. این چراغ‌ها محل دقیق آتش‌سوزی را به افراد نشان می‌دهد.
شستی
یکی دیگر از اجزای سیستم اعلام حریق، شستی یا سیستم دستی اعلام حریق است. این ابزار برای آن کار گذاشته می‌شود تا اگر کاربر زودتر از دتکتورها یا در زمان خرابی دتکتورها متوجه آتش شد، با فشار شستی، دیگران را از آتش‌سوزی مطلع کند.
نحوه کار سیستم اعلام حریق چگونه است؟
حال که دانستیم شبکه اعلان حریق چیست، نوبت به آن می‌رسد که بدانید سیستم اعلام حریق چگونه کار می‌کند؟ برای دانستن این مورد بهتر است ابتدا با انواع سیستم اعلام حریق آشنا بشوید و بدانید هر نوع سیستم چگونه عمل می‌کند.
سیستم اعلام حریق هوشمند
این سیستم که به سیستم آدرس‌پذیر نیز معروف است، تمام اجزاء بر روی یک لوپ قرار گرفته و با ارسال سیگنال هشدار از دتکتور برای پنل مرکزی، محل دقیق آتش‌سوزی مشخص می‌شود. در این سیستم نحوه کار به این شکل است که در زمان نصب دتکتورها، هرکدام از آن‌ها روی پنل مرکزی با یک کد و مشخصات خاص تعریف می‌شوند. زمانی که در یک نقطه از محل آتش‌سوزی شکل می‌گیرد، دتکتورها وقوع آتش را تشخیص داده و یک سیگنال برای پنل مرکزی ارسال می‌کنند. پنل بر اساس موقعیت دتکتور که در سیستم تعریف شده است محل دقیق آتش‌سوزی را مشخص می‌کند.
سیستم اعلام حریق متعارف
این سیستم که به کانوانشال معروف است، امکان مشخص کردن منطقه آتش‌سوزی را دارد. در این سیستم، پنل مرکزی زون‌بندی می‌شود. به همین دلیل، امکان تشخیص محل دقیق آتش‌سوزی وجود ندارد بلکه به‌طور تقریبی منطقه‌ای که آتش‌سوزی در آنجا رخ‌داده است مشخص می‌شود.
در ادامه توضیح می‌دهیم زون اعلام حریق چیست
شاید شما بپرسید زون اعلام حریق چیست که اجازه نمی‌دهد محل دقیق آتش مشخص شود. باید گفت دلیل مشخص نشدن محل دقیق آتش، زون‌بندی نیست، بلکه نوع تشخیص دستگاه است که اجازه محل دقیق آتش را نمی‌دهد. در دستگاه سیستم اعلام حریق متعارف، هر دتکتور توسط یک کابل جداگانه به پنل مرکزی وصل می‌شود و این دتکتورها در پنل مرکزی به یک مرکز وصل می‌شود که زون نام دارد. درواقع زون‌بندی، نوعی کنترل حسگرها یا چشمی‌های دزدگیر اماکن را تشکیل می‌دهد. در این نوع سیستم، زمانی که زون سنسور یک آلارم بدهد ما متوجه می‌شویم که منطقه دچار آتش‌سوزی شده است؛ حال امکان دارد این منطقه یک ساختمان یا یک انبار بزرگ باشد. توجه باید کرد که در زمان اطفاء حریق ثانیه‌ها حرف اول را می‌زنند.
سیستم اعلام حریق وایرلس
نوع دیگر سیستم اعلام حریق سیستم وایرلس است. این سیستم نیز مانند دیگر دستگاه‌ها عمل می‌کند. حسگرها بعدازآنکه متوجه آتش شدند یا وقوع آتش را کشف کردند به پنل مرکزی یک سیگنال ارسال کرده و پنل بعد از تشخیص صحیح فرمان، به دستگاه‌های هشداردهنده مثل آژیر، فرمان پخش آلارم می‌دهند. تفاوت این سیستم با سیستم‌های دیگر در سیم‌کشی بین قسمت‌هاست. در سیستم اعلام حریق وایرلس اجزاء بدون سیم و تنها با ارسال سیگنال با یکدیگر ارتباط دارند.
کلام پایانی
خرید یک سیستم اعلام حریق و نصب آن امری تخصصی است. اگر شما قصد دارید در مجموعه‌تان از حریق و آتش‌سوزی جلوگیری کنید، توصیه یانوس به شما ابتدا مشورت با کارشناسان مجموعه و بعد خرید یک سیستم اعلام حریق حرفه‌ای است که در موقعیت لازم درست عمل کرده و از آتش‌سوزی جلوگیری کند.
بسیار مهم است که بدانید برای چه موقعیت مکانی قرار است سیستم اعلام حریق خریداری کنید. مثلاً یک انبار بزرگ که حجم زیادی از مواد در آنجا ذخیره شده است، نیاز دارد تا یک سیستم اعلام حریق هوشمند خریداری شود تا محل دقیق آتش‌سوزی مشخص شود. برای یک خانه اما خرید این سیستم لزوم ندارد و یک سیستم متعارف پاسخگوی نیاز ساکنان است؛ به شرطی که تجهیزات متناسب و با کیفیت عالی خریداری شود.
